Położony na lewym brzegu rzeki niewielki zamek w Liwie został wzniesiony 1. połowie XV wieku przez mistrza murarskiego Niclosa. Założona na planie kwadratu (o boku 80 m) warownia składała się z murów obwodowych o wysokości około 6 metrów zwieńczonych blankami, Domu Dużego i wysuniętej przed mury obwodowe baszty bramnej z mostem zwodzonym.
W latach 1526-1536 zamek liwski doczekał się pierwszej przebudowy. Dokonano wówczas podniesienia murów obronnych do 12 metrów oraz Dom Duży nadbudowano o jedną kondygnację. Przebudowano również bramę zamykając ją murem od strony dziedzińca i nadbudowując jedno piętro. Na zamkowym dziedzińcu wzniesiono niewielki dom gospodarczy zwany Domem Małym i spichlerz.
Kolejną przebudowę przeprowadzono w latach 1549-1570 na polecenie królowej Bony Sforzy. Rozbudowano wówczas bramę, przekształcając ją w kilkukondygnacyjną wieżę. Zlikwidowano krenelaż i zaopatrzono mury w stanowiska strzelnicze dla broni palnej.
W czasie „potopu”, w 1657 roku wojska szwedzkie ostrzelały zamek w Liwie, a po jego zdobyciu spaliły. Po zniszczeniach wojennych gotycko-renesansowej warowni nie odbudowano.
Na piwnicach spalonego Domu Dużego wzniesiono drewniany dom kancelarii. Pod koniec XVIII stulecia decyzją starosty Tadeusza Grabianki na miejscu Domu Małego, naprzeciwko drewnianej kancelarii, wzniesiono murowany barokowy dwór. Parterowy obiekt z dachem mansardowym postawiony w 1782 z czasem stał się siedzibą urzędów starostwa i sądu ziemskiego. Po przeniesieniu władz administracyjnych do Siedlec stał pusty. Powoli był dewastowany i rozbierany. Uległ ostatecznemu zniszczeniu w latach 1846–1855.
Po I wojnie światowej dokonano niewielkich prac badawczych i zabezpieczenia ruin. Nie przystąpiono jednak do większych prac budowlanych. Dopiero podczas II wojny światowej ruinami zainteresowały się niemieckie władze okupacyjne wprowadzone w błąd o krzyżackim pochodzeniu warowni przez miejscowego społecznika Otto Warpechowskiego. W latach 1943–1944 Niemcy zabezpieczyli obiekt i rozpoczęli prace przy rekonstrukcji wieży. Przerwali je jednak natychmiast po tym, jak wyszła na jaw prawda historyczna. W 1944 zamek ponownie uległ uszkodzeniu podczas działań wojennych. Po wojnie dokonano zabezpieczenia w formie trwałej ruiny zachowanych gotyckich murów i dokończono rekonstrukcję wieży bramnej. W latach 1957–1961 odbudowano dwór kancelarii starościńskiej z przeznaczeniem na siedzibę urzędu gminy i bibliotekę wiejską. W 1963 roku zabudowaniach zamkowych powstało Muzeum-Zbrojownia.
Fot. tyt.: zbiory Narodowego Archiwum Cyfrowego
Jeśli podoba się Wam to, co czytacie – wesprzyjcie wirtualną kawą.
