Historia Bodzentyna nierozerwalnie związana jest z pobliskim Tarczkiem, będącym od XII wieku własnością biskupów krakowskich oraz ośrodkiem administracyjnym dóbr biskupich. W połowie XIV wieku biskup krakowski Jan Bodzanta herbu Poraj lokował Bodzentyn na gruntach wsi Tarczek, wznosząc na wzgórzu nad rzeką Psiarką drewniany dwór.
Biskupi dwór dość szybko uległ zniszczeniu, dlatego też 2. połowie XIV wieku z inicjatywy kolejnego biskupa krakowskiego — Floriana z Mokrska herbu Jelita wzniesiono piętrowy budynek pałacowy z czworoboczną wieżą. Całe założenie otoczono fosą i połączono z murami miejskimi.
W czerwcu 1410 roku na zamku w Bodzentynie zatrzymał się król Władysław Jagiełło, zdążający na koncentrację armii przed bitwą grunwaldzką.
W latach 1488-1503 z fundacji kardynała Fryderyka Jagiellończyka wzniesiono trzykondygnacyjne skrzydło, tzw. Dom Wielki. W jego przyziemiu znajdowały się pomieszczenia gospodarcze, pierwsze piętro pełniło funkcje mieszkalne, natomiast drugie — reprezentacyjne.
W XVI stuleciu biskup Franciszek Krasiński rozpoczął przebudowę gotyckiego zamku w renesansową rezydencję biskupią. Powstały wówczas m.in. krużganki od strony dziedzińca. Natomiast w czasach biskupa Piotra Myszkowskiego przeprowadzono prace we wnętrzach skrzydła wschodniego oraz restaurację skrzydła północnego.
W kolejnym stuleciu, nastąpiły kolejne przekształcenia biskupiej rezydencji. W 1. połowie XVII wieku, w czasach biskupów Piotra Tylickiego i Piotra Gembickiego, wzniesiono bramę przylegającą do Domu Wielkiego oraz nowy dom południowy.
W czasach urzędowania biskupów Andrzeja Trzebickiego i Jana Małachowskiego nastąpiły kolejne przebudowy zamku na barokowy pałac prawdopodobnie według planów Jana Solariego. Rozebrano średniowieczną wieżę, zasypano część fosy, do korpusu Domu Wielkiego dostawiono dwa skrzydła — północne wykorzystując mury średniowiecznego budynku oraz południowe z włączonym budynkiem bramnym. Dziedziniec zamkowy połączono z przedzamczem wjazdem przez most i bramę z różowego piaskowca.
W 1789 roku Sejm Czteroletni zdecydował o upaństwowieniu dóbr biskupich. W 1797 roku bodzentyńska rezydencja została przejęta przez władze austriackie, które użytkowały ją jako spichlerz i szpital wojskowy.
W 1815 roku zamek w Bodzentynie został ostatecznie opuszczony i zaczął popadać w ruinę, stając się źródłem budulca dla okolicznej ludności. Dopiero w 1911 roku pozostałości zamku znalazły się pod opieką komisji rządowej. Po zakończeniu I wojny światowej jego teren został uporządkowany, a mury zostały częściowo zabezpieczone. Nie powstrzymało to jednak dalszej degradacji obiektu. Po II wojnie światowej, w latach 1965-1968, przeprowadzono badania archeologiczno-architektoniczne.
Władze gminy dotychczas dokonywały sporadycznych napraw i porządków rezydencji. Dopiero w jesienią 2023 roku opublikowały rozpoczęły prace przy rewitalizacji zamku.
Fot. tyt.: zbiory Narodowego Archiwum Cyfrowego
Jeśli podoba się Wam to, co czytacie – wesprzyjcie wirtualną kawą.
