Pierwsza wzmianka o Pokrzywnie (pod nazwą Copriven) określanym jako quondam castrum, pojawia się w tzw. dokumencie łowickim z 1222 roku, w którym to został nadany przez księcia mazowieckiego Konrada I biskupowi pruskiemu Chrystianowi. Po przejęciu w 1231 roku biskupich posiadłości Zakon Krzyżacki rozpoczął budowę prowizorycznej, jeszcze drewniano-ziemnej fortalicji, określanej jako Engelsburg, wzmiankowanej w latach 1239-1241. Pierwszy komtur pokrzywieński, Henryk Brabantius, wymieniany jest w źródłach dopiero w 1279 roku.
Budowę murowanego zamku, zlokalizowanego na wzniesieniu w widłach rzeczki Maruszy i bezimiennego strumienia, Krzyżacy rozpoczęli prawdopodobnie w 3. ćwierci XIII wieku, wykorzystując istniejące drewniano-ziemne umocnienia obronne (wymienione na murowane do końca XIII wieku). Pokrzywieńska warownia składała się z zamku górnego oraz dwóch przedzamczy (wewnętrznego i zewnętrznego).
Po bitwie grunwaldzkiej w 1410 roku zamek w Pokrzywnie został zdobyty przez wojska króla Władysława Jagiełły, który przekazał go Dobiesławowi z Oleśnicy. Na mocy I pokoju toruńskiego z 1411 roku powrócił we władanie Zakonu. W 1414 roku, podczas wojny „głodowej”, warownia ponownie została zajęta przez wojska polskie, które utrzymały się w niej dwa lata. W 1416 roku Krzyżacy zlikwidowali komturię pokrzywieńską, a jej posiadłości weszły w skład wójtostwa w Rogóźnie. Od tego też roku na zamku w Pokrzywnie urzędował piwniczny (Kellermeister), zarządzający folwarkiem i browarem.
W 1454 roku zamek w Pokrzywnie został zdobyty przez oddziały Związku Pruskiego i do czasu I rozbioru Polski w 1772 roku był siedzibą starosty polskiego. W 1611 roku zniszczony przez pożar zamek został odbudowany przez starostę Ludwika Mortęskiego. W 1628 roku, podczas pierwszej wojny polsko-szwedzkiej, na zamku znalazły schronienie norbertanki z Żukowa, uciekające przed morowym powietrzem.
Podczas „potopu”, w 1657 roku warownia w Pokrzywnie została zajęta przez wojska szwedzkie, które opuściły ją w 1660 roku, pozostawiając w opłakanym stanie. W czasie okupacji szwedzkiej sprofanowano zamkową kaplicę św. Wawrzyńca. Cztery lata później zamek został odbudowany przez ówczesnego starostę Jana Dominika Działyńskiego.
Po I rozbiorze Polski pokrzywieński zamek został przejęty przez władze pruskie, które sprzedały go w 1784 roku niejakiemu Keyserowi. Rozpoczęto wówczas stopniową rozbiórkę warowni, zaczynając od kaplicy zamkowej. W związku ze sprzeciwem biskupa chełmińskiego Andrzeja Baiera przerwano ją na polecenie władz. Interwencja biskupa niewiele pomogła, gdyż pozbawiona opieki warownia uległa stopniowej degradacji. W 1934 roku zachowane ruiny zamku zostały uznane przez władze konserwatorskie za zabytek. Pierwsze prace zabezpieczające warownię podjęto w 1968 roku.
Fot. tyt.: zbiory Narodowego Archiwum Cyfrowego
Jeśli podoba się Wam to, co czytacie – wesprzyjcie wirtualną kawą.
