Pierwszy, prawdopodobnie jeszcze drewniany, zamek około 1319 roku wzniósł na szczycie Góry Zamkowej kasztelan krakowski Nawój z Morawicy. Stał się on główną siedzibą rodu, rezydującego do tej pory w pobliskiej Morawicy.
Murowany zamek zbudował syn Nawoja, Andrzej, wojewoda krakowski i sandomierski, który przyjął nazwisko Tęczyński. Syn Andrzeja, Jaśko, odnowił i znacznie rozbudował zamek, a także założył kaplicę. Z tego okresu pochodzi pierwsza odnotowana w dokumentach historycznych wzmianka dotycząca bezpośrednio zamku. Władysław Jagiełło więził w nim niektórych ważniejszych jeńców krzyżackich, wziętych do niewoli w czasie bitwy pod Grunwaldem.
W krótkim czasie ród Tęczyńskich doszedł do wielkiego znaczenia. W posiadaniu Tęczyńskich było 45 miejscowości, w tym 15 w pobliżu zamku. W 1461 roku przez blisko rok na zamku w Rudnie mieszkał Jan Długosz. W połowie XVI stulecia często bywali tu Mikołaj Rej z Nagłowic, Jan Kochanowski, Piotr Kochanowski oraz inne ważne postaci polskiego odrodzenia.
Do połowy XVI wieku wygląd zamku nie ulegał większym zmianom. W tym okresie znajdowały się przy nim: folwark, łaźnia, browar ze słodownią i dom praczek. W 1570 roku z inicjatywy podkomorzego wielkiego koronnego Jana Tęczyńskiego rozpoczęto rozbudowę zamku, która ciągnęła się do początku XVII stuleci. Zamek wraz z podgrodziem został otoczony murem kurtynowym, od północy wzmocniono go basteją wjazdową (barbakanem), a od południa dwiema pięciokątnymi bastejami. Pod zamkiem rozciągały się ogrody (od północy) i winnice (od zachodu i południa). Ostatnią dużą inwestycją na zamku była gruntowna przebudowa kaplicy zamkowej, dokonana w początkach XVII w. przez Agnieszkę z Tęczyńskich Firlejową, późniejszą fundatorkę klasztoru o. karmelitów bosych w Czernej.
W 1637 roku zmarł ostatni z roku — wojewoda krakowski Jan Magnus Tęczyński. Jego jedyna córka Izabela wyszła za mąż za Łukasza Opalińskiego. W 1655 roku marszałek wielki koronny Jerzy Lubomirski, ustępując przed Szwedami, ukrył skarbiec koronny w Starej Lubowli na Spiszu, rozpuszczając fałszywą informację, że znajduje się on na zamku Tenczyn. Oddział szwedzki pod dowództwem Kurta Christopha von Königsmarck rozpoczął oblężenie zamku, przyjmując jego kapitulację. Szwedzi jednak nie dotrzymali warunków układu i wymordowali całą załogę. Po tym, gdy nie znaleźli skarbu koronnego, w lipcu 1656 roku. opuścili zamek i spalili.
Po potopie szwedzkim zamek został w większej części odbudowany i częściowo zamieszkany. Wchodził w 1662 roku w skład hrabstwa tenczyńskiego Łukasza Opalińskiego.
Na początku XVIII wieku dobra tenczyńskie przeszły po kądzieli w ręce Adama Sieniawskiego, a następnie księcia Augusta Aleksandra Czartoryskiego i jego córki Izabeli Lubomirskiej.
W 1768 roku zamek Tęczyn spłonął w wyniku pożarku powodowego uderzeniem pioruna i od tego czasu popadał w coraz większą ruinę. Od 1816 roku zamek stał się własnością Potockich herbu Pilawa i pozostał w ich rękach do 1944 roku. Został im wówczas odebrany przez władze komunistyczne w ramach reformy rolnej.
Po upadku komunizmu zamek powrócił w prawowite ręce. Od 2016 roku, w wyniku porozumienia zawartego między gminą Krzeszowice a spadkobiercami Adama hr. Potockiego, ruiny zamku zostały ponownie otwarte dla zwiedzających.
Fot. tyt.: zbiory Polona.pl
Jeśli podoba się Wam to, co czytacie – wesprzyjcie wirtualną kawą.
