Lębork

W średniowieczu Lębork był niewielką osadą położoną na terenie kasztelanii białogardzkiej. Aneksja Pomorza Gdańskiego przez Krzyżaków w 1308 roku spowodowała konflikt z księciem Przybysławem II, kasztelanem pomorskim. Wówczas została zniszczona Białogarda, chociaż prawnie należała do księcia aż do 1315 roku.

Upadek Białogardy oraz położenie Lęborka na ważnym trakcie handlowym ze Szczecina do Gdańska przyczyniły się do rozwoju osady. W 1341 roku Krzyżacy lokowali Lębork na prawie chełmińskim, a kilka lat później rozpoczęli budowę murowanego zamku. Zlokalizowano go w południowo-wschodnim narożu miasta, w obrębie jego fortyfikacji, z którymi był sprzężony.

Lęborski zamek był siedzibą wójtów krzyżackich, podlegających komturii człuchowskiej. Pierwszym urzędującym wójtem, wzmiankowanym w 1363 roku, był Dietrich von Loupheim.

Po bitwie pod Grunwaldem w 1410 roku uszkodzony zamek został zajęty przez wojska polskie. Jednak na początku 1411 roku, po zawarciu I pokoju toruńskiego, powrócił we władanie Zakonu.

Po wybuchu powstania antykrzyżackiego w lutym 1454 roku lęborska warownia po krótkim oblężeniu została zdobyta przez wojska polskie. W następnym roku król Kazimierz Jagiellończyk przekazał Lębork wraz zamkiem księciu słupskiemu i szczecińskiemu Erykowi II. Po zakończeniu działań wojennych i zawarciu II pokoju toruńskiego w 1466 roku król ponownie przekazał Lębork księciu Erykowi II.

W 1526 roku król Zygmunt Stary przekazał Lębork w lenno książętom zachodniopomorskim, pod warunkiem, że po wygaśnięciu ich dynastii powróci do Korony. W 2. połowie XVI wieku, w trakcie rządów książąt pomorskich, nastąpiła największa przebudowa lęborskiego zamku w stylu renesansu. W środkowej części domu zakonnego wzniesiono zewnętrzną wieżę z klatką schodową, dzieląc jego fasadę na dwie nierówne części. Ponadto w elewacjach południowej, wschodnie i zachodniej wszystkich kondygnacji przebito otwory okienne oraz przebudowano wnętrza. Od wschodu, między domem zakonnym a kanałem Młynówki, wzniesiono dwukondygnacyjne skrzydło zamku, tzw. Nowy Dom, o długości 18 m. W jego przyziemiu znajdowała się kuchnia i łaźnia, a na piętrze — pomieszczenia mieszkalne. Na środku dziedzińca, wzdłuż kanału, wzniesiono budynek tzw. Kancelarii.

Po bezpotomnej śmierci księcia Bogusława XIV w 1637 roku Lębork powrócił do Korony stając się siedzibą starostwa grodowego. Jednak 20 lat później, w 1657 roku został nadany w lenno elektorowi brandenburskiemu w zamian za wsparci militarne w walce z wojska szwedzkimi. Podczas wojen polsko-szwedzkich zarówno miasto i zamek znacznie ucierpiały.

Po I rozbiorze Polski w 1772 roku Lębork znalazł się w zaborze pruskim, a zamek stracił swój charakter obronny. W XIX wieku rozebrano mury obronne, budynek kancelarii oraz tzw. Nowy Dom. W połowie lat trzydziestych XX wieku dom zakonny został zaadaptowany na siedzibę urzędów, co doprowadziło do przebudowy jego wnętrz oraz elewacji, w których wybito szereg regularnie rozmieszczonych okien. Obecnie w dawnym zamku krzyżackim, położonym na Szlaku zamków gotyckich, mieści się siedziba Sądu Rejonowego.

Fot. tyt.: Jerzy Strzelecki, CC BY-SA 3.0, via Wikimedia Commons

Jeśli podoba się Wam to, co czytacie – wesprzyjcie wirtualną kawą.