Początki osadnictwa w okolicach dzisiejszego Gniewu sięgają neolity. We wczesnym średniowieczy istniało tu szereg grodów i osad oraz przebiegał szlak bursztynowy, którym kupcy podążali nad Bałtyk.
Pierwsze wzmianki o położonym u ujścia Wierzycy do Wisły Gniewie sięgają 1. połowy XIII wieku, kiedy to w 1229 roku książę pomorski Sambor nadał ziemię gniewską cystersom oliwskim. Niespełna 50 lat później została ona cystersom i przekazana Zakonowi Krzyżackiemu.
Po kilkuletnim sporze, w wyniku ugody zawartej w 1282 roku w Miliczu Gniew wraz z okolicznymi ziemiami znalazł się w rękach krzyżackich. Zakon niezwłocznie przystąpił do budowy strażnicy, wykorzystując materiał pozyskany z rozbiórki grodu Potterburg.
Około 1290 roku na zachodnim brzegu Wisły rozpoczęto budowę murowanego zamku konwentualnego, którą ukończono w 1. połowie XIV wieku. Warownia kontrolowała ruch na Wiśle oraz przeprawę przez rzekę.
W 1410 roku, po bitwie pod Grunwaldem nieliczna załoga zamku gniewskiego poddała warownię wojskom polskim. Jednak po kilku miesiącach powróciła w ręce krzyżackie.
Po wybuchu powstania antykrzyżackiego w lutym 1454 roku zamek gniewski został zdobyty przez siły Związku Pruskiego. Warownia została wówczas częściowo zniszczona i ograbiony przez chłopów i mieszczan. We wrześniu tego roku, po klęsce wojsk polskich pod Chojnicami, oddziały związkowe poddały zamek Krzyżakom.
Dwukrotnie, w 1454 i 1457 roku, wojska polskie bezskutecznie oblegały warownię. Dopiero w 1463 roku po półrocznym oblężeniu załoga krzyżacka zostałą zmuszona do poddania zamku i miasta.
Po II pokoju toruńskim w 1466 roku zamek w Gniewie stał się siedzibą polskich starostów. Jednym z nich był późniejszy król Jan III Sobieski.
W czasie XVII-wiecznych wojen polsko-szwedzkich (szczególnie podczas „potopu”) zamek w Gniewie został poważnie uszkodzony i nigdy później nie został do końca odremontowany.
Po I rozbiorze Polski w 1772 roku władze pruskie przeznaczyły warownie na koszary. Od 1774 roku zamkowe pomieszczenia mieściły magazyny zbożowe, co spowodowało ich przebudowę. W latach 50. XIX wieku w zamkowych pomieszczeniach mieściło się więzienie. Podjęto wówczas próbę rekonstrukcji zamku.
Po odzyskaniu niepodległości w 1920 roku władze polskie umieściły na zamku biura starostwa, przekazując później warownię wojsku. W 1921 roku, prawdopodobnie w wyniku dywersji, spłonęły trzy skrzydła zamku. W czasie II wojny mieścił się tu ośrodek szkoleniowy młodzieży hitlerowskiej.
Po zakończeniu działań wojennych wojsko zajęło skrzydło południowe zamku. Przez krótki okres na zamku mieściło się także więzienie. Obecnie jego terenie mieści się hotel oraz często organizowane są imprezy masowe.
Fot. tyt.: H. Poddębski, źródło: Polona.pl
Jeśli podoba się Wam to, co czytacie – wesprzyjcie wirtualną kawą.
