W czasach przedkrzyżackich tereny obecnego Kwidzyna zamieszkane były głównie przez pruskie plemię Pomezanów. W 1233 roku w okolice dzisiejszego miasta przybył niewielki oddział krzyżacki, który wzniósł tu drewniano-ziemną strażnicę, zniszczoną w wyniku wiosennej powodzi. Jeszcze w tym samym roku, na miejscu zdobytego wcześniej pruskiego grodu Quidin, Krzyżacy wznieśli drugą strażnicę, którą nazwali „Marienwerder”.
W 1242 roku Prusowie zniszczyli nowo wzniesioną strażnicę krzyżacką. Zakon w jej miejsce wzniósł w latach 1242-1250 murowaną warownię. Było to dwuskrzydłowe założenie z trzema wieżami. Rozplanowanie jego pomieszczeń nie jest znane, gdyż w źródłach pisanych wymienione są jedynie kaplica i aula.
Po utworzeniu czterech diecezji w Prusach w 1243 roku przez papieża Innocentego IV, Zakon Krzyżacki został zobowiązany do przekazania 1/3 terytorium każdej diecezji na utrzymanie biskupów. Po kilku negocjacji Krzyżacy przekazali biskupom pomezańskim część środkowo-zachodnią z Kwidzynem. Zamek krzyżacki znalazł się w rękach biskupich w 1254 roku. W 1285 roku ustanowiono kapitułę katedralną Pomezanii, a jej członkowie początkowo mieszkali w biskupim zamku.
Na przełomie XIII i XIV wieku kapituła przystąpiła do budowy własnego zamku. Po szeroko zakrojonych pracach przygotowawczych, przystąpiono do budowy monumentalnej warowni. Zasadnicza budowa zamku trwała do 1350 roku, natomiast wznoszenie katedry ukończono w 1355 roku.
We wrześniu 1410 roku, podczas odwrotu spod Malborka, król Władysław Jagiełło zatrzymał się w Kwidzynie (w dniach 19-20 września), uroczyście podejmowany przez biskupa pomezańskiego i kapitułę.
W trakcie wojny „głodowej” w 1414 roku wojska polskie rozpoczęły oblężenie miasta, którego załoga schroniła się zamku kapitulnym oraz katedrze, niszcząc zabudowę miejską. Ostatecznie polskie oddziały zrezygnowały z oblężenia zamku.
W związku z rosnącymi nastrojami antykrzyżackimi 14 marca 1440 roku w Kwidzynie doszło o założenia Związku Pruskiego. Przyjęto wówczas deklarację oddania Prus pod opiekę polskiemu królowi doszło do wybuchu wojny trzynastoletnie (1454-1466). W trakcie działań wojennych obie strony konfliktu oblegały zarówno zamek, jak i miasto.
Po zawarciu w październiku 1466 roku II pokoju toruńskiego Kwidzyn pozostał w granicach Prus Krzyżackich, ale biskupem pomezańskim wybrano polskiego duchowny Wincenty Kiełbasa. Po jego śmierci prokrzyżacka polityka kapituły pomezańskiej doprowadziła udziału Kwidzyna w wojnie „księżej” (1478-1479). W wyniku zbrojnej interwencji polskie oddziały z Malborka we wrześniu 1478 roku zdobyły szturmem miasto. Mieszczanie schronili się w zamku kapitulnym, ulegając Polakom dopiero 1 stycznia 1479 roku.
W trakcie zmagań podczas ostatniej wojny polsko krzyżackiej, w marcu 1520 roku polskie wojska podeszły pod Kwidzyn. W wyniku ostrzału artyleryjskiego zniszczono całkowicie biskupi zamek, natomiast warownia kapitulna, katedra oraz fortyfikacje miejskie zostały poważnie uszkodzone. Ostatecznie Kwidzyn skapitulował, a kanonicy złożyli przysięgę wierności polskiemu królowi.
Po sekularyzacji Zakonu Krzyżackiego w 1525 roku biskupi pomezańscy przeszli na luteranizm, przekazując administrację diecezją urzędnikom książęcym. Z powodu zniszczenia dotychczasowej rezydencji biskupi urzędowali w zamku kapitulnym.
Po 1551 roku zamek kapitulny stał się siedzibą starostów książęcych. W związku z tym jego wnętrza zaadaptowano na potrzeby urzędów i mieszkania dla urzędników. W 1728 roku zaadaptowano skrzydło południowo-zachodnie na potrzeby utworzonego wówczas w Kwidzynie garnizonu wojskowego.
Po pierwszym rozbiorze Polski w 1772 roku na zamku utworzono siedzibę sądu i więzienie. W 1798 roku, ze względu na zły stan techniczny skrzydeł południowo-zachodniego i południowo-wschodniego, przystąpiono do ich rozbiórki. W 1. połowie XIX wieku na zamku urządzono m.in. zakład dla ociemniałych oraz szkołę rzemieślniczą. Przeprowadzono także remont sal sądowych.
Na polecenie króla Prus Fryderyka Wilhelma IV w latach 1854-1858 przystąpiono do renowacji zamku mającej na celu przywrócenie jego historycznego wyglądu. Prace te kontynuowano w latach 1860-1862. W 1874 roku pod kierunkiem Gustawa Reicheta przeprowadzono największe prace remontowe zamku, połączone z jego regotyzacją.
W latach 1935-1945 w zamku kapitulnym w Kwidzynie funkcjonowały szkoła dla młodzieży hitlerowskiej oraz muzeum regionalne. Po zakończeniu II wojny światowej przeprowadzono szereg prac remontowych. Od 1950 roku na zamku w Kwidzynie mieści się placówka muzealna, będąca oddziałem Muzeum Zamkowego w Malborku.
Fot. tyt.: źródło Polona.pl
Jeśli podoba się Wam to, co czytacie – wesprzyjcie wirtualną kawą.
