Dokładna data rozpoczęcia i zakończenia budowy zamku w Łęczycy nie jest znana. Prace mogły rozpocząć się wkrótce po 1345 roku, gdy ziemia łęczycka znajdowała się jeszcze pod władzą księcia Władysława Garbatego, choć nie była już jego główną siedzibą. Inicjatywa budowy mogła zostać podjęta przez króla Kazimierza Wielkiego, prawdopodobnie w porozumieniu z księciem.
Po ukończeniu budowy zamek w Łęczycy pełnił funkcję rezydencji królewskiej Kazimierza Wielkiego, a podczas jego nieobecności stanowił siedzibę starosty łęczyckiego. W 1406 roku został spalony przez Krzyżaków, jednak szybko odbudowany – już w 1409 roku przebywał w nim Władysław Jagiełło, uczestnicząc w naradzie przed zbliżającą się wojną z zakonem krzyżackim. Król odwiedzał zamek wielokrotnie, a po bitwie pod Grunwaldem w 1410 roku więziono w nim jeńców krzyżackich.
W XV wieku zamek był miejscem obrad sejmów (1420, 1448, 1454, 1462) i spotkań dyplomatycznych – według przekazów to tu Jagiełło miał przyjąć posła husyckiego z propozycją objęcia tronu Czech. Podczas wojny trzynastoletniej był rezydencją Kazimierza IV Jagiellończyka.
W drugiej połowie XV wieku budowla została zniszczona przez pożar i pozostawała w ruinie do lat 60. XVI wieku. W latach 1563–1565 dokonano gruntownej przebudowy pod kierunkiem podskarbiego koronnego Jana Lutomirskiego.
W XVII wieku zamek ucierpiał na skutek pożarów, zarazy oraz działań wojennych. W 1655 roku został zdobyty przez wojska szwedzkie pod dowództwem generała Roberta Douglasa, ale w 1656 roku odzyskany przez armię Jana Kazimierza. Zniszczenia przyniosły również III wojna północna oraz walki z konfederatami barskimi, w których w 1769 roku zamek zdobyły wojska rosyjskie generała Iwana Drewicza.
Po III rozbiorze, w latach 1794–1797, władze pruskie częściowo rozebrały zamek w związku z budową nowych fortyfikacji bastionowych wokół murów miejskich, mających zabezpieczać zdobyte tereny od wschodu. Na fundamentach Domu Wielkiego wzniesiono wówczas ceglany magazyn prochowy, istniejący do dziś.
Po 1815 roku zamek przeszedł pod zarząd Komisji Wojny Królestwa Polskiego i został przekazany Dyrekcji Inżynierów Wojska Polskiego. W tzw. Domu Nowym mieściły się magazyny oraz kwatery oficerskie, natomiast w części dawnego Domu Wielkiego urządzono laboratorium prochowe („prochownię”).
W 1826 roku minister Oświecenia Publicznego, Grabowski, planował adaptację zamku na potrzeby szkoły, jednak sprzeciwiło się temu wojsko. Od 1831 roku zamek znalazł się w dyspozycji burmistrza Łęczycy, który rozpoczął jego rozbiórkę. Po 1834 roku zawaliły się fragmenty murów północnych i wschodnich, część Domu Nowego oraz wieża bramna. Pozostałości zamku wykorzystywano jako źródło materiałów budowlanych.
W 1841 roku miasto formalnie przejęło zamek, lecz na skutek interwencji wstrzymano jego dalszą rozbiórkę. Po II wojnie światowej obiekt stał się siedzibą hufca harcerskiego, a w 1964 roku rozpoczęto częściową odbudowę – zrekonstruowano zniszczone fragmenty i wzniesiono tzw. Dom Nowy, mieszczący dziś muzeum.
Ilustracja tyt.: Polona.pl
