Gołuchów

Zamek wzniesiony w latach 1550–1560 dla Rafała Leszczyńskiego herbu Wieniawa był pierwotnie murowaną, kilkukondygnacyjną budowlą obronną na planie prostokąta, z narożnymi basztami. W latach 1600–1619, z inicjatywy jego syna, Wacława Leszczyńskiego, został przebudowany w stylu renesansowo-manierystycznym – dodano skrzydła łączące z nowym budynkiem mieszkalnym oraz arkadową loggię frontową. W drugiej połowie XIX wieku obiekt gruntownie zmodernizowała Izabella z Czartoryskich Działyńska.

W 1695 roku Leszczyńscy sprzedali Gołuchów rodzinie Suszków. W kolejnych dekadach zamek często zmieniał właścicieli (m.in. Górowscy, Chlebowscy, Swinarscy, Suchorzewscy), stopniowo popadając w ruinę. W 1856 roku (według niektórych źródeł w 1853) Tytus Działyński nabył zamek z myślą o uczynieniu z niego rezydencji dla swojego syna Jana Kantego i jego przyszłej żony Izabelli z Czartoryskich. Małżeństwo miało charakter aranżowany i formalny.

Po upadku powstania styczniowego, które Jan Działyński współorganizował w Wielkopolsce, został on skazany zaocznie przez władze pruskie i zmuszony do emigracji. Aby uchronić majątek przed konfiskatą, Izabella formalnie odkupiła Gołuchów, który de facto był zabezpieczeniem pożyczek udzielonych Działyńskiemu przez Czartoryskich.

W latach 1875–1885 Izabella Działyńska przeprowadziła gruntowną odbudowę zamku. Prace prowadzono częściowo według koncepcji Eugène Viollet-le-Duca i Zygmunta Gorgolewskiego, a ostateczny projekt opracował francuski architekt Maurycy August Ouradou.

Podczas przebudowy zrezygnowano z rekonstrukcji najstarszej części zamku, otwierając widok na renesansowy dziedziniec arkadowy. Wnętrza wzbogacono o marmurowe kominki, obramowania okien i mozaiki, sprowadzone z Włoch, Francji i Hiszpanii lub wykonane na miejscu. Choć zachowano renesansowy charakter budowli, nadano jej romantyczny wyraz. Izabella Działyńska podkreślała związek Gołuchowa z rodem Leszczyńskich, umieszczając herb Wieniawa, często z koroną, w wielu miejscach – m.in. nad kominkami – mimo że Stanisław Leszczyński nigdy w zamku nie przebywał. Rezydencję otacza 158-hektarowy park-arboretum, zaprojektowany przez Adama Kubaszewskiego, z licznymi rzadkimi i egzotycznymi gatunkami drzew. Najokazalszym okazem jest dąb szypułkowy „Jan” – rodzimy gatunek o wyjątkowym pokroju, 540 cm obwodu i 25 m wysokości. Na terenie parku znajduje się również kaplica-mauzoleum, miejsce spoczynku fundatorki – Elżbiety Izabelli z Czartoryskich Działyńskiej.

Fot. tyt.: S. Plater-Zyberk, źródło: Polona.pl

Jeśli podoba się Wam to, co czytacie – wesprzyjcie wirtualną kawą.