Do XIII wieku w okolicy dzisiejszego Tykocina funkcjonował gród obronny, strzegący północno-wschodniej granicy Mazowsza. W XV stuleciu Tykocin znalazł się w granicach Litwy, stając się własnością rodziny Gasztołdów. Z ich inicjatywy w 2. ćwierci XV wieku wzniesiono murowaną siedzibę na planie nieregularnego czworoboku murów obwodowych. Z czasem wzniesiono w południowo-zachodnim narożu dom mieszkalny oraz dwie cylindryczne baszty w zachodnich narożach.
W 1542 roku po bezpotomnej śmierci Stanisława Gasztołda, zamek w Tykocinie przeszedł na własność króla Zygmunta Augusta, stając się jego ulubioną rezydencją. Na potrzeby władcy rozpoczęto w 1550 roku gruntowną przebudowę siedziby na renesansową rezydencję. Zlecono ją niderlandzkiemu architektowi Jobowi Breffusowi, który wzniósł budowlę na planie rombu, składającą się z dwóch skrzydeł oraz czterech narożnych wież. Założenie zamkowe otaczała dodatkowo nawodniona fosa i częstokół.
W latach 1611-1632 starosta tykociński Krzysztof Wiesiołowski wzniósł wokół renesansowej rezydencji obwarowania bastionowe. W wyniku tej przebudowy powstała, zajmująca blisko 6 ha, twierdza bastionowa z czterema bastionami w narożach.
Podczas „potopu” szwedzkiego wojska polskie, dowodzone przez Pawła Sapiechę, zdobyły Tykocin, zajęty przez wojska Janusza Radziwiłła. Zniszczoną podczas oblężenia warownię odbudował hetman Stefan Czarniecki, który go otrzymał za zasługi w wojnie ze Szwedami.
Poprzez małżeństwo córki Stefana Czarnieckiego Aleksandry Katarzyny, zamek przeszedł w ręce marszałka Jana Klemensa Branickiego. W listopadzie 1705 roku w trakcie wojny domowej ze stronnikami Stanisława Leszczyńskiego na zamku w Tykocinie miała miejsce narada króla Augusta II Mocnego z carem Piotrem I, na której ustanowiono Order Orła Białego.
W 1734 roku zamek został zniszczony przez pożar. Od tego czasu nie zamieszkana budowla zaczęła popadać w ruinę. Szesnaście lat później na polecenie hetmana Jana Klemensa Branickiego rozpoczęto jego rozbiórkę, a okoliczni mieszkańcy wykorzystywali materiał do budowy nowych domów. W 1771 roku pozostałości zamku zostały zniszczone przez powódź. Dalsze zniszczenia nastąpiły podczas I wojny światowej. Pozostałości murów posłużyły wojskom niemieckim do budowy drogi do Knyszyna, natomiast ziemię z dwóch bastionów wykorzystano do usypywania grobli.
W latach 1961-1963 zrekonstruowano mury przyziemia. Na przełomie XX i XXI wieku prywatny inwestor, w oparciu o zachowane plany warowni, odbudował zapomnianą warownię. Obecnie w odbudowanym zamku działa centrum hotelowo-turystyczne.
Fot. tyt.: Krzysztof Kundzicz, CC BY-SA 3.0, via Wikimedia Commons
