Na zadrzewionym wzniesieniu, ponad miastem wznosi się masywna warownia, zbudowana na przełomie XIV i XV wieku. Od zachodu przylegała do niej osada, która w 1381 roku z rąk wielkiego mistrza krzyżackiego Winrycha von Kniprode otrzymała prawa miejskie. Siedzibę prokuratorów zakonnych wzniesiono na miejscu wcześniejszych umocnień pruskiego plemienia Sasinów.
Przez następne stulecie zamek przechodził z rąk do rąk. Władali nim na przemian Polacy i Krzyżacy. Po sekularyzacji zakonu krzyżackiego w 1525 roku nidzicka warownia stała się siedzibą starostów książęcych. Znacznie cierpiała ona znacznie w czasie potopu szwedzkiego, gdy zdobyły ją i ograbiły wojska Karola X Gustawa. W 1656 roku bezskutecznie oblegały ją wojska tatarskie w służbie Jana Kazimierza.
Zniszczenia wojenne oraz pożar w 1784 roku sprawiły, że zamek zaczął popadać w ruinę. Na domiar złego w latach 1806-1812 stacjonujące na zamku żołnierze napoleońscy zdewastowali doszczętnie zamek, wykorzystując go jako lazaret. Wkrótce władze pruskie odrestaurowały go z przeznaczeniem na siedzibę urzędów, a następnie adaptowały na więzienie i sąd.
W 1945 roku zamek został częściowo zniszczony w wyniku działań wojennych. Odbudowę krzyżackiej warowni ze zniszczeń wojennych zakończono w 1965 roku z przeznaczeniem na siedzibę placówek kulturalnych.
Fot. tyt.: zbiory Narodowego Archiwum Cyfrowego, archiwum Grażyny Rutowskiej
