Pierwsze wzmianki o kasztelanii oświęcimskiej pochodzą z XII wieku, gdy została ona przyłączona do księstwa opolskiego. W 1241 roku gród i okolice splądrowali zmierzający na Śląsk Tatarzy. Po tym wydarzeniu miasto odbudowano i otoczono murami, a na wzgórzu rozpoczęto wznoszenie kamiennego stołpu na planie kwadratu. W 1314 roku zamek został siedzibą pierwszego władcy Księstwa Oświęcimskiego – księcia Władysława I.
W 1454 roku zamek wraz z księstwem oświęcimskim został oddany w hołd Kazimierzowi Jagiellończykowi, a trzy lata później sprzedany. Ponieważ król nabył lenna czeskie, musiał porozumieć się z królem Czech co do statusu tych włości. Na mocy traktatu głogowskiego z 1462 roku Oświęcim, jako część ziemi oświęcimsko-zatorskiej, stał się częścią Korony. Pierwszym kasztelanem został Mikołaj Słop. Król otoczył nowy nabytek, położony w sąsiedztwie Śląska, szczególną troską. Polecił odrestaurować zamek i mury miasta, umocnić system obronny i pogłębić fosy.
W 1503 roku pożar strawił drewniane zabudowania, ocalał jedynie stołp i fundamenty. Odbudowa trwała wiele lat i ukończono ją dopiero w 1534 roku. Była to ostatnia tak duża przebudowa zamku i jego otoczenia. W późniejszych latach budowla systematycznie chyliła się ku upadkowi, tracąc swój obronny charakter.
Kolejny pożar, spowodowany przez Szwedów w 1656 roku, przypieczętował upadek zamku. Powodzie w latach 1805 i 1813 podmyły wzgórze i zniszczyły mury obronne oraz zabudowania gospodarcze. Przez pewien czas w zamku mieścił się skład soli, po czym władze austriackie przeznaczyły go do rozbiórki, czego jednak nie zrealizowano. Ostatnie przebudowy z lat 1904–1906 i 1929–1931 ostatecznie zmieniły charakter zamku. O jego dawnym przeznaczeniu i obronności świadczyła tylko gotycka wieża.
W czasie II wojny światowej na zamku mieściła się siedziba niemieckich władz okupacyjnych. Obecnie jest własnością Urzędu Miejskiego w Oświęcimiu.
Grafika tyt.: zbiory Biblioteki Narodowej
