Ziemia Pszczyńska na przełomie XI i XII wieku należała wówczas do Małopolski. Wówczas to powstało pierwsze założenie obronne wzniesione przez książąt piastowski. W 1178 roku książę krakowski Kazimierz II Sprawiedliwego przekazał ją księciu raciborskiemu Mieszkowi I Plątonogiemu.
Po złożeniu w 1327 roku przez księcia raciborskiego Leszka hołdu królowi czeskiemu Janowi Luksemburskiemu, Ziemia Pszczyńska znalazła się pod wpływami Czech. Po śmierci Leszka w 1336 roku jego ziemie zostały przejęte przez księcia opawskiego Mikołaja II z dynastii Przemyślidów.
Pierwsze pisemne wzmianki o murowanym zamku w Pszczynie pochodzą z I połowy XV wieku związane są z osobą Heleny, żoną księcia raciborskiego Jana II Żelaznego. Z jej inicjatywy wzniesiono gotycką budowlę, złożoną z dwóch równoległych do siebie budynków, połączonych murami.
W 1517 roku zamek w Pszczynie stał się własnością książąt cieszyńskich. W tym też roku książę cieszyński Kazimierz II z powodu trudności finansowych sprzedał Ziemię Pszczyńską możnowładcy węgierskiemu Aleksemu Thurzo, co zakończyło okres panowania Piastów na Ziemi Pszczyńskiej. Ten z kolei sprzedał ją swojemu bratu Janowi Thurzo.
W 1548 roku Ziemię Pszczyńską z zamkiem zakupił biskup wrocławski Baltazar von Promnitz, który wkrótce odstąpił je rodzinie. W II połowie XVI wieku zamek przebudowano w stylu renesansowym. W wyniku tych prac powstała trójkondygnacyjna budowla na planie nieregularnego czworoboku, składająca się z dwóch niemal równoległych skrzydeł mieszkalnych dłuższego zachodniego i krótszego wschodniego, zakończonych dwiema wieżami od strony południowej. Od wschodu do zamku przylegała kaplica zamkowa, a od południa brama wjazdowa.
W nowym kształcie budowla przetrwała do pożaru w 1679 roku, który zniszczył skrzydło północne i wieżę. Zamek odnowiono w stylu renesansowym. Rozebrano skrzydło północne, a wzdłuż powstałego północnego oraz ocalałego południowego muru wzniesiono arkadową galerię.
W 1734 roku z inicjatywy Erdmanna Promnitza, rozpoczęto rozpoczął prace nad przebudową zamku w stylu barokowym; podczas prac zamierzano przede wszystkim ponownie wznieść skrzydło północne. Prace nad przebudową zniweczył pożar w 1737 roku. Odbudowa ruszyła na wiosnę 1738 roku, którą ukończono dopiero w 1768 roku, już za nowych właścicieli.
Kolejnymi właścicielami Pszczyny byli w latach 1765–1846 spokrewnieni z Promnitzami książęta Anhalt-Köthen-Pless, którzy przekształcili zwierzyniec w park i wznieśli kolejne budowle. Powstały wówczas Bażantarnia w Porębie oraz klasycystyczna Ludwikówka.
Ostatni z rodu Promnitzów, Jan Erdmann (1719-1785), przekazał ziemię pszczyńską swemu siostrzeńcowi z rodu Anhalt-Köthen, Fryderykowi Erdmann. Kolejni właściciele Pszczyny z rodu Anhaltów władali tutejszymi majątkami do połowy XIX wieku. W 1846 roku książę Henryk von Anhalt-Köthen oddał ziemię pszczyńską swemu siostrzeńcowi, księciu Janowi Henrykowi X von Hochberg.
Po śmierci Jana Henryka X w 1855 roku dobra w Pszczynie i Książu odziedziczył jego syn Jan Henryk XI (1833–1907), z którego imieniem wiąże się okres największego rozkwitu rezydencji, a także jego przebudowa do obecnego kształtu. Jan Henryk XI stworzył w swojej siedzibie rozległe założenie ogrodowo-krajobrazowe, sięgające aż do zameczku myśliwskiego w Promnicach pod Tychami. W tym czasie Pszczyna odwiedzana była przez władców Prus oraz ich królewskich gości z całej Europy. Koniecznością więc stało się posiadanie rezydencji godnej pozycji księcia. W latach 1870–1876 dokonano kolejnej przebudowy zamku, którą kierował francuski architekt Hippolyte Alexandre Destailleur.
Kolejnym właścicielem zamku był Hans Heinrich XV, który przejął dobra po śmierci ojca w 1907 roku. W 1891 roku ożenił się w Londynie z Angielką Marią Teresą Oliwą Cornwallis-West, nazywaną Daisy, uważaną za jedną z najpiękniejszych kobiet swojej epoki.
Zamek w Pszczynie odegrał znaczącą rolę podczas I wojny światowej, w latach 1915–1916, kiedy znajdowała się w nim Wielka Kwatera Główna armii niemieckiej. Po jej zakończeniu w wyniku przeprowadzonego plebiscytu i III powstania śląskiego Pszczynę przyłączono do odrodzonego państwa polskiego, sam zamek pozostał jednak w rękach rodziny Hochbergów.
Podczas II wojny światowej, w przeciwieństwie do Książa, zamek w Pszczynie pozostał własnością Hochbergów. Po zajęciu Pszczyny przez Armię Czerwoną w lutym 1945 roku w zamku urządzono szpital przyfrontowy. W przeciwieństwie do Książa, który, po zniszczeniach dokonanych przez nazistów, został ostatecznie zdewastowany przez wojska radzieckie, wyposażenie zamku w Pszczynie pozostało praktycznie nienaruszone. Obecnie na w zamku funkcjonuje Muzeum Zamkowe.
Fot. tyt.: Narodowe Archiwum Cyfrowe
