Janowiec

Dzieje Janowca, zwanego niegdyś Syrokomlą, związane są rodem Janowskich, do których należał już w XIV stuleciu. W 1491 roku miejscowość przeszła w ręce Firlejów. Kilka lat później, w 1508 roku hetman wielki koronny Mikołaj Firlej herbu Lewart rozpoczął, trwającą około 20 lat, budowę potężnego zamku. Prace kontynuował ją jego syn, wojewoda ruski Piotr Firlej.

Janowiec
Ruiny zamku Janowiec (grafika ze zbiorów Polona.pl)

Zamek powstał w naturalnie obronnym miejscu, na skraju wysokiej skarpy wiślanej. Wzniesiony w większości z kamienia zamek składał się budynku bramnego z basteją, wieży mieszkalnej pośrodku muru południowego oraz dwóch czworobocznych wież. Jedyna droga na zamek prowadziła przez most nad suchą fosą.

W latach 1565–1585 Andrzej Firlej, syna Piotra, przekształcił zamek we wspaniałą renesansową rezydencję. Pracami kierował włoski architekt Santi Gucci. Wówczas przy kurtynie południowej wzniesiono piętrowe skrzydło mieszkalne z attyką i krużgankami od strony dziedzińca.

Na początku XVII wieku, po przejęciu Janowca przez rodzinę Tarłów, nastąpiła kolejna rozbudowa zamku. Wzniesiono wówczas skrzydło wschodnie z krużgankami od strony dziedzińca. Skrzydło południowe zostało przedłużone, a na jego krańcach dobudowano dwie cylindryczne wieże.

W 1654 roku Janowiec, jako posag Barbary Tarłówny, przeszedł w ręce rodziny Lubomirskich. W ich posiadaniu znajdował się do 1. połowy XVIII wieku. Jednak dwa lata później, w 1656 roku zamek został ograbiony i spalony przez wojska szwedzkie, dowodzone przez Karola Gustawa. Po „potopie” szwedzkim Lubomirscy odbudowali i rozbudowali zamek, nadając mu ostateczny kształt. Wzniesiono wówczas barokową kaplicę. Odbudową kierował architekt holenderski Tylman z Gameren.

Janowiec
Zamek w Janowcu (grafika ze zbiorów Polona.pl)

W 1783 roku Janowiec przeszedł w ręce Mikołaja Piaskowskiego herbu Junosza, podkomorzego krzemienieckiego. Po jego śmierci w 1803 roku opuszczona rezydencja zaczęła popadać w ruinę i służyć jako źródło budulca. W 1928 roku w wyniku parcelacji ruiny zamkowe zostały zakupione przez Leona Kozłowskiego, który planował go odrestaurować. Jednak nie udało się mu zrealizować ambitnych planów.

Po II wojnie światowej Leon Kozłowski został jedynym w bloku wschodnim prywatnym właścicielem zamku, ponieważ nie objęła go powojenna reforma rolna. W 1975 roku sprzedał zamek Muzeum Nadwiślańskie w Kazimierzu Dolnym, które zabezpieczyło ruiny i udostępniło je zwiedzającym. Obecnie na terenie zamku prezentowane są zbiory m.in. z dziedziny historii i archeologii.

Grafika tytułowa ze zbiorów Polona.pl