Pierwsze informacje o grodzie obronnym w Pieskowej Skale pojawiają się w dokumencie wydanym w 1315 roku przez Władysława Łokietka. W 1. połowie XIV wieku w Dolinie Prądnika Kazimierz III Wielki wzniósł królewską strażnicę, ochraniającą trakt łączący Kraków ze Śląskiem.
W latach 1377-1608 zamek był siedzibą rodu Szafrańców – niektórzy z nich wykorzystywali go jako punkt wypadowy do napadów na kupców przejeżdżających biegnącym przez Dolinę Prądnika traktem. W 1484 roku Krzysztof Szafraniec został za to ścięty w baszcie Senatorskiej na Wawelu.
W latach 1542-1580 Szafrańcowie przekształcili gotycki zamek w renesansową rezydencję. W XVII wieku dobudowano system fortyfikacji bastionowych. W 1655 roku, podczas „potopu” szwedzkiego zamek został zniszczony, zaś w 1718 roku uległ pożarowi. Odbudowano go jako siedzibę rodu Wielopolskich w 1768 roku.
W 1842 roku Pieskową Skałę kupił od rodziny Wielopolskich hrabia Jan Mieroszewski. W marcu 1863 roku, podczas powstania styczniowego, na zamku w Pieskowej Skale schronił się oddział powstańców pod dowództwem Mariana Langiewicza. W latach 80. XIX stulecia Sobiesław Mieroszewski przeprowadził na zamku prace remontowe, wzbogacając go o elementy neogotyckie. Znany z hulaszczego trybu życia hrabia Krzysztof Mieroszewski – syn Sobiesława roztrwonił rodzinny majątek sprzedając między innymi zamek. Wkrótce nowy właściciel Michał Wilczynski odsprzedał zamek dr. Serafinowi Chmurskiemu, który zbudował u stóp zamku willę, starając się nadać Pieskowej Skale charakter letniskowy.
W 1902 roku w wyniku zadłużenia majątku Serafina Chmurskiego, ostatniego prywatnego właściciela Pieskowej Skały, zamek trafił na licytację. Adolf Dygasiński zwrócił się na łamach „Kuriera Warszawskiego” z apelem ratowania zamku, perły polskiego renesansu, jedynego na szlaku Orlich Gniazd, który przetrwał w dobrym stanie. Dzięki tej inicjatywie powstało „Towarzystwo Akcyjne Pieskowa Skała”, które wykupiło zamek za kwotę 60 tysięcy rubli.
Po II wojnie światowej zamek w Pieskowej Skale przejął Skarb Państwa, po generalnej renowacji w latach 1950-1963 stał się on Oddziałem Państwowych Zbiorów Sztuki na Wawelu. Zamek dość często pojawiał się też w filmach, m.in. w serialach „Janosik” oraz „Stawka większa niż życie”.
Fot. tyt.: Narodowe Archiwum Cyfrowe
