W 1. połowie XIII wieku książęta pomorscy nadali ziemię gniewską zakonowi cystersów. Jednak w 1276 roku książę Sambor II, szukając sojuszników do walki z bratem, odebrał cystersom ich dobra i przekazał Krzyżakom. Budowę zamku w Gniewie rozpoczęto w 1290 roku od wzniesienia czworobocznego muru. Po jej zakończeniu 40 lat później stał się siedzibą komtura gniewskiego.
W okresie konfliktów polsko-krzyżackich Gniew był trzykrotnie zajmowany przez polskie wojska. Najpierw w 1410 roku został zajęty bez walki przez polskich rycerzy pod dowództwem kasztelana Pawła z Wszeradowa. W trakcie wojny trzynastoletniej, w 1454 roku zamek został zdobyty przez okoliczne rycerstwo należące do Związku Pruskiego. W trakcie oblężenia zamek częściowo spłonął, a jego komendantem został rycerz Jan z Jani, jednak jeszcze w tym samym roku powrócił w ręce Krzyżaków. Od lipca 1463 roku był oblegany przez Piotra Dunina. Załoga krzyżacka skapitulowała dopiero 1 stycznia 1464 roku, po półrocznej blokadzie.
Na mocy II pokoju toruńskiego Gniew został włączony do Polski i stał się siedzibą polskich starostów. Pierwszym starostą Gniewa w latach 1466-1472 był Jakub Kostka, herbu Dąbrowa. W 1625 roku zamek zajęły wojska szwedzkie, okupując go przez dwa lata. W 1655 roku podczas „potopu” zamek na krótko ponownie zajęły wojska szwedzkie. W 1657 roku na zamku z rozkazu hetmana Jerzego Lubomirskiego przetrzymywano jeńców szwedzkich.
Po I rozbiorze w 1772 roku Gniew trafił w ręce Prusaków. Wówczas zamek wielokrotnie zmieniał swą funkcję, służąc m.in. za koszaru wojskowe i spichlerz. W 2. połowie XIX wieku został umieszczono na zamku więzienie. Po odzyskaniu niepodległości zamek początkowo był siedzibą urzędów, a później przekazano go wojsku. Niestety w 1921 roku w wyniku pożaru został poważnie zniszczony.
W czasie II wojny światowej niemieckie władze okupacyjne urządziły na zamku więzienie dla Polaków. Odbudowa zabytku rozpoczęła się w latach 1968-1974 w trakcie której przywrócono częściowo wygląd zamku z czasów średniowiecza. Drugi etap odbudowy rozpoczął się w 1992 roku z inicjatywy Urzędu Miasta i Gminy. W 2010 roku zamek przeszedł w ręce prywatnego inwestora. Obecnie na zamku odbywają się turnieje rycerskie, pokazy kowalstwa artystycznego, kolonie i inne imprezy. Część komnat zostało zaadaptowanych na apartamenty hotelowe.
Fot. tyt.: H. Poddębski/Biblioteka Narodowa
