Początki położonego na pograniczu Mazowsza i Prus Ciechanowa sięgają wczesnego średniowiecza, kiedy to na Farskiej Górze powstał przedpiastowski się gród obronny. Pierwsza wzmianka o Ciechanowie pojawia się w tzw. dokumencie mogileńskim z 1155 roku. Ze względu na swoje nadgraniczne położenie był często atakowany przez Prusów i Litwinów.
Położony pośród mokradeł i rozlewisk rzeki Łydyni ciechanowski zamek powstał z inicjatywy księcia mazowieckiego Janusza I Starszego. Wzniesione na planie prostokąta (o wymiarach 48 x 57 m) założenie składało się z murów obwodowych, dwóch cylindrycznych wież (flankujących bramę południową) oraz dwukondygnacyjnego pałacu książęcego. W przyziemiu pałacu znajdowały się pomieszczenia gospodarcze, a na piętrze – sale reprezentacyjne.
W 1467 roku w wyniku pożaru Ciechanów wraz z książęcą rezydencją uległ poważnym zniszczeniom. Zarówno miasto, jak i warownię szybko odbudowano. Podczas odbudowy zamek został znacznie unowocześniony. Podwyższono wówczas mury obronne i wieże oraz dobudowano piętro pałacu. Zlikwidowano także starą bramę, przebijając nową w południowej części kurtyny zachodniej. Wzdłuż kurtyn wschodniej i zachodniej zostały wzniesione drewniane budynki gospodarcze, natomiast przy kurtynie południowej dostawiono zabudowę murowaną.
Po śmierci ostatniego księcia mazowieckiego w 1526 roku Ciechanów wraz z Mazowszem został przyłączony do Korony. Warownia została przejęta przez królową Bonę, której nadano na Mazowszu rozległe dobra jako tzw. oprawę wdowią. Dzięki królowej zamek przeżywał okres swojej świetności. Został wówczas przebudowany na jej renesansową rezydencję.
Po opuszczeniu Polski przez Bonę na zamku w Ciechanowie urzędowali starostowie, którzy sprawowali tu rządy grodzkie. Przechowywano także archiwum oraz organizowano sejmiki ziemskie.
W czasie „potopu” Szwedzi obrócili zamek w ruinę. Nie powiodły się, podejmowane w XVIII wieku, próby ratowania warowni. Ostatecznie u schyłku stulecia zamek opuszczono, a władze pruskie rozebrały gotycki pałac książęcy na materiał budowlany m.in. dla wznoszonego w pobliskiej Opinogórze browaru. W 1. połowie XIX wieku ruiny ciechanowskiego zamku znalazły się w rękach rodziny Krasińskich.
W XIX wieku zamek w Ciechanowie stał się celem wycieczek znanych pisarzy i malarzy epoki. Po II wojnie światowej przeprowadzono na zamku prace konserwatorskie i udostępniono go zwiedzającym w formie trwałej ruiny.
Fot. tyt.: Narodowe Archiwum Cyfrowe
